Daan Rau 'Op tocht met Hendrik Vermeulen'

Als een ontdekkingsreiziger exploreert Hendrik Vermeulen het land dat hij zelf heeft geschapen. In zijn atelier hangt een kaart van een wereld die steeds aangroeit en waarop hij zich oriënteert, mentaal zijn plek bepaalt. Het is voor hem een belangrijk werkinstrument en het helpt hem om zijn sculpturen, zijn tekeningen, zijn performances te situeren in tijd en ruimte.

Als we spreken van tijd en ruimte, elementen waarvan wij zowel bedenker als onderdeel zijn, dan is dat ook een beetje, of misschien zelfs heel veel, spreken over leven en dood. Zijn werk gaat dus over die reis, de reis die we allemaal ondernemen.

Wie op reis gaat, begeeft zich op weg en als de reiziger wat benul van reizen heeft, dan voorziet hij zich van een kaart, een kompas of een gps of misschien best nog een combinatie daarvan. Het is een beetje afhankelijk van waar je naartoe denkt te gaan. Het is belangrijk om te weten waar je bent en waar je naartoe wilt. Misschien wil je alleen maar doelloos zwerven. Hendrik Vermeulen wil zwerven maar dan niet doelloos. Daarom maakt hij die kaart, niet zozeer om te weten waar hij naartoe gaat, maar om te weten waar hij vandaan komt. Om zich te positioneren en zijn koers te bepalen. Het is zijn hulpmiddel om terug te kijken in de tijd. Aan elk landsdeel, elke zone op de kaart zijn kunstwerken en acties verbonden. Hij gebruikt die kaart om aan het werk te gaan en ook om er telkens weer in te verblijven.

Het zwerven in die wereld van hem, waar wetenschap en kunst zich lijken te vermengen, leidt tot nieuwe ontdekkingen, nieuwe gebieden om te exploreren. Hij bestudeert de natuurelementen en gaat ze letterlijk verbeelden. In zijn sculpturen word je geconfronteerd met de lucht en de kracht van de wind die zich concentreert naar een punt als een wervelstorm. Telkens weer legt hij op die manier een verbinding tussen hemel en aarde. Hij gebruikt daarvoor de eenvoudige dingen die u kent en die hij vindt bij een schroothandelaar in zijn buurt. Hij is er een regelmatige klant.

Zo heeft hij geheel spontaan, vanuit het werken zelf, een eigen beeldtaal, een eigen vocabularium ontwikkeld. De bladen van ventilatoren in vele vormen en formaten zullen wijzen op lucht, steen zal blijven wat het is, onze grond, datgene waarop wij ons staande houden in het leven, houvast. Soms is er een vloeistof in een sculptuur vervat, het is onderdeel van de sculptuur en dat is bijzonder, vloeistoffen zijn niet zomaar in vormen te dwingen tenzij je ze in een recipiënt opslaat om een vorm aan te nemen of ze gewoon laat uitvloeien. De vloeistoffen in Hendriks werken durven al eens verwijzen naar de rivier in zijn imaginaire landschap of althans naar de kleur ervan. Die rivier heet de Xyrtox Liquid. Een rivier is een belangrijk element in het landschap, soms bepalend voor de manier van leven. Is het een toeval dat Hendrik niet ver van de Schelde woont?

In tal van sculpturen van Hendrik Vermeulen komt een archetypische stoel terug. Het is een klein element zonder franjes, zonder bepaalde stijlkenmerken, het is een eerder geometrische uitwerking van het begrip stoel dat we meteen herkennen. Die stoel is altijd leeg. Net zoals geen figuur de landschappen bevolkt. Toch suggereert die stoel zowel leegte, afwezigheid als dat ze aanwezigheid oproept. Stoelen zijn er voor iemand. Ze zijn er voor bekenden en onbekenden, afwezigen, doden, gasten, objectieve waarnemers, vul zelf maar in.

Andere terugkerende elementen zijn ladders. In Sigmund Freuds psychoanalyse wordt het beklimmen van ladders geassocieerd met het orgasme. Maar de ladder kan natuurlijk ook een middel zijn om bij elkaar te komen als het water te diep of het balkon te hoog is. Ik geef u maar een paar mogelijkheden.

Als u de tijd neemt om te kijken en zelf te interpreteren, betekenis te geven aan hetgene wat u ziet, bent u bij de kunst van Hendrik Vermeulen al een heel eind op weg. Ga er wel van uit dat hetgene wat u ziet altijd meer is dan de delen waaruit het is samengesteld. Een spoel is niet enkel een spoel, het is iets waarop je een draad, een levensdraad, kunt op- en afwinden. Een vod is niet langer een vod.

De kunstenaar wil niet conceptueel genoemd worden. Nee, hij speelt met de elementen die hij verzamelt en in zijn hoofd al samenbrengt en nieuwe gestalte geeft. Het resultaat is niet steeds dat wat hij in gedachten had, want het werk ontstaat, het dwingt de kunstenaar soms in een bepaalde richting waarbij toeval een rol kan spelen. Hij bevriest het goede moment in een nieuwe sculptuur want dat heeft hij wel in de hand.

Naast het ruimtelijk werk van Hendrik Vermeulen is er een niet onbelangrijk deel in zijn oeuvre dat bestaat uit tweedimensionele panelen. Het zijn tekeningen op papier en gemaroufleerd op paneel. U zult merken dat ze steeds smal en horizontaal georiënteerd zijn, het zijn altijd landschappen of zichten binnen of buiten ondefinieerbare ruimten waar tijd geen vat op lijkt te hebben. Ze zijn mysterieus en laten onze fantasie op volle toeren draaien. Ze stimuleren tot associaties allerhande en verwijzen uiteraard ook naar het sculpturale werk, maar ze zijn wel degelijk op zich staande kunstwerken die voornamelijk met houtskool zijn getekend. De panelen zijn niet erg groot, u moet ze van dichtbij bekijken, ze dwingen u eigenlijk om van dichtbij te kijken en ongemerkt laten ze u participeren aan die enerzijds onbekende wereld die toch ‘ergens’ vertrouwd aandoet. De kunstenaar neemt u mee en vertelt. Hij vertelt niet enkel zijn maar ook uw, ons verhaal.

[tekst geschreven & voorgedragen door Daan Rau naar aanleiding van de tentoonstelling ‘Vodgetijden’, Light Cube Gallery, Ronse (B), 30 augustus – 4 oktober 2015]